Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) 1. Madde, mahkemelerin görev alanlarının nasıl belirlendiğini ve bu görevlerin kamu düzeni açısından önemini ortaya koyar. Anayasa ve yasalarla belirlenen bu görevler, yargının işleyişi için temel bir kılavuz görevi görür. Gündelik hayatta karşılaşılan birçok uyuşmazlık, mahkemelerin görev alanları içinde çözümlenir. Bu yazıda, HMK 1. Madde kapsamında mahkemelerin görevlerinin belirlenmesi, görev alanlarının niteliği ve ilgili Yargıtay kararları üzerinden örneklerle açıklanacaktır.

Mahkemelerin Görevleri Nasıl Belirlenir?

Mahkemelerin görevleri, yalnızca kanunla belirlenir. Bu, anayasal bir ilke olup, idarenin veya herhangi bir yargı organının keyfi kararlarıyla bu alanın değiştirilmesine izin vermez. Örneğin, bir kişi komşusunun ağacının bahçesine zarar verdiğini iddia ederek dava açmak istediğinde, hangi mahkemenin bu davayı göreceği kanunlarla önceden belirlenmiştir. Bu durum, hem dava taraflarının haklarının korunması hem de yargı sürecinin adil ve düzenli işleyişi için elzemdir.

Görev Alanlarının Kamu Düzeni Açısından Önemi

Mahkemelerin görev alanlarının kamu düzeni açısından önemli olması, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri bir alanın varlığını işaret eder. Yani, taraflar arasındaki anlaşmalar mahkemenin görev alanını değiştiremez. Örnek olarak, bir iş sözleşmesi uyuşmazlığında tarafların anlaşarak farklı bir mahkemede dava açma kararı alması, bu mahkemenin görev alanını değiştirmez. Bu durum, yargı sürecinin tarafsızlığını ve adaletin sağlanmasını güvence altına alır.

Emsal Yargıtay Kararları ve Örnekler

Emsal Yargıtay kararları, mahkemelerin görev alanlarının belirlenmesi ve uygulanması konusunda önemli örnekler sunar. Örneğin, bir inşaat şirketi ile müteahhit arasındaki sözleşme uyuşmazlığında, davaya bakacak mahkemenin belirlenmesi için ticari dava olup olmadığına bakılır. Yargıtay 3. Hukuk Dairesi’nin 2018/8412 sayılı kararında, atık su bedelinden kaynaklanan bir davada, davaya bakma yetkisinin Asliye Ticaret Mahkemesinde olduğuna karar verilmiştir. Bu tür kararlar, benzer uyuşmazlıklarda yargı sürecinin nasıl işleyeceğine dair rehberlik eder.

Sonuç: Mahkemelerin görev alanlarının belirlenmesi, hukukun temel ilkelerinden biridir ve kamu düzeninin korunmasında kritik bir role sahiptir. HMK 1. Madde ve ilgili Yargıtay kararları, bu görevlerin nasıl uygulanacağına dair önemli bilgiler sunar. Gündelik hayatta karşılaşılan uyuşmazlıkların adil bir şekilde çözümlenebilmesi için, mahkemelerin görev alanlarının ve bu alanların kamu düzeni açısından öneminin iyi anlaşılması gerekir.

Paylaş: