Balamir HES Projesinin ÇED Olumlu Kararının Geçersizlik Nedenlerine İlişkin Danıştay Kararı
📜 Danıştay Karar Künyesi
6. Daire – 2022/4391 – 2022/10027 – 22.11.2022
🔎 Karar Özeti
Ordu İli’nde yapılması planlanan Balamir HES projesi için alınan ÇED Olumlu kararı üzerine 7 yıl içinde yatırıma başlanmaması gerekçesiyle yapılan başvurunun reddi olarak değerlendirilen dava, Danıştay tarafından iptal edilmiştir. Mahkeme, ilgili proje için gerekli izinlerin alınmasının zorunlu olduğuna ve bu süre zarfında yapılanların hukuken geçerli olmayacağına hükmetmiştir.
Karar İçeriği
T.C. D A N I Ş T A Y ALTINCI DAİRE Esas No : 2022/4391 Karar No : 2022/10027 TEMYİZ EDENLER :1- (DAVALI): … Bakanlığı … VEKİLİ : … 2- (DAVALI YANINDA MÜDAHİL): … Elektrik Üretim A.Ş. VEKİLİ : Av. … KARŞI TARAF (DAVACILAR) : 1- … 2- … VEKİLLERİ : Av. … İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir. YARGILAMA SÜRECİ: Dava konusu istem: Ordu İli, Korgan İlçesi, … üzerinde davalı yanında müdahil tarafından yapılması planlanan “Balamir HES (Toplam 15,018 MWm/14,192 MWe kurulu gücünde 4 Regülatör-4HES)” projesi ile ilgili olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünce verilen … tarih ve … sayılı “Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu” kararının, 7 yıl geçmesine rağmen yatırıma başlanılmadığından bahisle, Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin 14. maddesinin 4. fıkrası uyarınca geçersiz sayılması isteğiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işleminin iptali istenilmiştir. İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Temyize konu kararda; davacılar tarafından Balamir Hes Projesi hakkında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından düzenlenen … tarih ve … sayılı ÇED Olumlu kararının üzerinden yedi yıl geçmesine rağmen yatırıma başlanılmadığı gerekçesiyle Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliğinin 14/4. maddesi gereğince Çed Olumlu kararının geçersiz sayılması talebiyle 26/01/2021 tarihinde yapılan başvuruların reddedilmesine dair Ordu Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işleminin iptali istemiyle Mahkemede açılan davada, ÇED Olumlu kararının geçersiz sayılması hakkında yapılan başvuruya ÇED Olumlu kararını vermeye yetkili olan Bakanlıkça bir karar verilmesi gerektiğinden bahisle, Mahkemenin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararıyla işlemin iptaline karar verildiği, yargı kararının uygulanarak davacılar tarafından yapılan başvuruların Ordu Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından davalı idareye iletildiği, davalı idarece yedi yıl içinde şirket tarafından yatırıma başlanıldığı gerekçesiyle yapılan başvuruların reddedildiği, işbu işleme karşı bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır. Uyuşmazlığın çözümü, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği ekipleri tarafından gerçekleştirilen denetim sonrası düzenlenen … tarih ve … sayılı tutanakta kayıt altına alınan faaliyetlerin 11/11/2013 tarihinde alınan ÇED Olumlu kararından itibaren yedi yıl içinde yapılacak olan yatırıma başlama faaliyeti amacı taşıyıp taşımadığı, yatırıma başlama faaliyeti olarak kabul edilmediği takdirde ise yatırımın gecikmesinde oluşan nedenlerin mücbir sebep olarak kabul edilip edilmeyeceğinin tespitine bağlı bulunmaktadır. Bu bağlamda; Mahkemece verilen ara kararları uyarınca, Ordu Valiliği Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü ekipleri tarafından 11/03/2021 tarihinde yapılan inceleme sonucunda düzenlenen … tarih ve … sayılı tutanakta; arazide revize proje kapsamında inşaat olmadığı, revize proje ile ÇED Olumlu kararı verilen proje koordinatları karşılaştırıldığında, bazı tesislerin yerlerinde yaklaşık 0-500 metre arasında değişiklik olduğu, … koordinatlarında olan şantiye alanının kaldırıldığı, 363577/4518687 koordinatlarında dere boyunca stabilize yol açıldığı, kaldırılan şantiye alanının Korgan İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmaz üzerinde yer aldığı, Korgan Kaymakamlığı Milli Emlak Şefliğine taşınmaz hakkında kiralama talebinde bulunulduğu hususlarının kayıt altına alındığı görülmekte olup; proje sahibi şirket tarafından proje sahasında faaliyette bulunmak amacıyla 21/06/2020 tarihinde iş makinelerinin getirildiği, şirketin izinsiz faaliyette bulunmak istediği gerekçesiyle bölge halkı tarafından güvenlik güçlerine şikayette bulunulduğu, jandarma ekipleri tarafından olay mahalline gidilerek dere kenarındaki alanda tuğla duvar çevreleyen şirket yetkililerinden faaliyette bulunma izin belgelerinin istenildiği, belgelerin sunulmasına kadar da çalışmalarının durdurulduğu bildirilerek 21/06/2020 tarihinde tutanak altına alındığı, Ordu Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünün … tarih ve E.… sayılı yazısıyla ”Hes projesine ilişkin imar planları henüz kesinleşmediğinden uygulamaya geçilmemesi gerektiği ve şikayete konu inşaata ilişkin yasal işlemlerin 5393 sayılı Kanun uyarınca Korgan Belediye Başkanlığınca gerçekleştirilerek sonuçlandırılması, ilçe belediyesince sonuçlandırılmaması halinde 5216 sayılı Kanun uyarınca Ordu Büyükşehir Belediye Başkanlığınca incelenerek sonuçlandırılması, kaçak yapılaşmaya müsaade edilmemesinin” ilgili idarelere bildirildiği, … Elektrik Üretim A.Ş. tarafından … tarih ve … sayılı yazıyla Eylül/2020 itibarıyla sahada kazı ve imalat çalışmalarına başlanıldığı Ordu Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne bildirilmişse de; 07/09/2020 tarihinde Korgan ilçesinde yaşayan V.A. tarafından Korgan İlçe Jandarma Komutanlığı aranarak … Elektrik Üretim A.Ş.’ye ait iş makinelerinin ve şantiyenin bulunduğu alanın mera alanı içerisinde olduğu, bahse konu şantiyenin mühürlü olması nedeniyle şantiyede bulunan araçların kaldırılması gerektiği ihbarında bulunulduğu, ihbar üzerine yapılan incelemelerde Ordu İli, Korgan İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmaza yapı yapmak ve konteynır koymak suretiyle Maliye Hazinesine ait taşınmaza izin alınmaksızın müdahale edildiği gerekçesiyle … Elektrik Üretim A.Ş. tarafından taşınmaza yapılan müdahalenin men’ine ilişkin Korgan Kaymakamlığı tarafından … tarih ve … sayılı işlemin tesis edildiği, bu işleme karşı şirket tarafından iptal davasının açılmadığı, diğer taraftan ise 26/06/2020 tarihinde Güllü (Keş) deresine … Elektrik Üretim A.Ş. tarafından müdahale edildiğine ilişkin ihbarda bulunulduğu, yerinde yapılan tespitlerde Güllü (Keş) deresinin sol sahilinde dere yatağı içerisinde yaklaşık 600 metre uzunluğunda dolgu ile yol yapılarak derenin daraltıldığı, yol için kullanılan malzemenin de yine aynı dere içerisinden alındığının DSİ 75. Şube Müdürlüğü ekipleri tarafından 29/06/2020 tarihli müdahale tespit ve bildirim formu ile kayıt altına alındığı, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 7. Bölge Müdürlüğü Havza Yönetimi, İzleme ve Tahsisler Şube Müdürlüğünün … tarih ve E.… sayılı yazısıyla derenin doğal yatağına bölge müdürlüğünün bilgisi ve izni dışında yapılan müdahalenin can ve mal emniyeti yönünden kaldırılmasının talep edildiği anlaşılmaktadır. Yukarıda uyuşmazlıkla ilgili süreç kronolojik olarak özetlenmiş olup, ÇED Olumlu kararı alındıktan sonraki prosedürel işlemlerin hiçbirinin beklenmeyen ve tahmin edilemeyen bir durum olarak kabûlüne olanak bulunmamaktadır. Bu durumda; yatırıma başlama faaliyetinin yetkili kurumlarca verilecek izinlerin alınmasından sonra proje sahasında projenin gerçekleştirilmesine yönelik hukuka uygun davranışlar olarak kabulü gerektiğinden, proje sahibi şirketin imar planları kesinleşmeden faaliyette bulunamayacağı, ilgili planın yargı kararıyla iptal edildiği, dava konusu işleme dayanak olan … tarih ve … sayılı tutanakta yer alan HES projesi faaliyeti kapsamında getirilen iş makineleri ve çalışanlar için kurulan şantiye alanının Maliye Hazinesine ait bir taşınmaz olduğu, bu taşınmazın HES projesi kapsamında irtifak hakkı kurulan ya da kamulaştırılan taşınmazlar içerisinde yer almadığı, bu nedenle 3091 sayılı Kanun uyarınca şirket hakkında haksız müdahale nedeniyle men kararının verildiği, ÇED koordinatları içerisinde yer alan ve dere boyunca açılan stabilize yolun ise izinsiz olarak açıldığının DSİ tarafından tespit edildiği, yatırıma başlama faaliyeti için gerekli izinlerin zamanında alınmasının şirket tarafından önceden bilinebilir bir durum olduğundan mücbir sebep olarak da değerlendirilemeyeceği, mevzuat ile belirlenen 7 yıllık sürede yatırıma başlayamayan proje sahibi şirketin projesine ilişkin ‘ÇED Olumlu’ kararının geçersiz sayılması gerekirken, aksi yönde tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir. TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : 1- Davalı idare tarafından, davalı yanında müdahilin 09/03/2020 tarihli başvuru ile sunduğu 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planının onaylandığı, imar planına esas jeolojik ve jeoteknik etüt raporunun da 28/05/2020 tarihinde onaylandığı ve inşai çalışmalara başlanıldığından dolayı Bakanlıkça söz konusu proje için verilen ÇED Olumlu kararının geçerli olduğunun tespit edildiği, ayrıca gerek ulusal gerekse bölgesel haberlerin tarihleri dikkate alındığında, 2020 yılı Haziran ayında davalı yanında müdahilin inşai faaliyetlere başladığının açıkça görüldüğü, dolayısıyla ÇED Olumlu kararının geçerliliğinin devam ettiği 7 yıllık süre zarfında (11/11/2013-11/11/2020) projenin inşai ve yapım faaliyetlerine başlanıldığının sabit olduğu, bu nedenle Mahkeme kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir. 2- Davalı yanında müdahil tarafından, … İdare Mahkemesinin E:… sayılı dosyada davacılar tarafından sunulan dilekçelerde de imar planlarının kesinleşmesinden sonra yatırıma başlandığı, ancak halkın müdahalesi ve tepkisi ile çalışmaların durdurulduğuna yönelik ikrarların mevcut olduğu, nitekim ÇED raporu kapsamında ve koordinatlarında kalan cebri boru hattı için çalışma alanında 06/08/2020 tarihinde faaliyette bulunulduğu, dolayısıyla fiili ve hukuki olarak başlanılan yatırımın davacıların engel olmaları sebebiyle durmak zorunda kaldığı, nitekim bu hususun basına da yansıdığı, ayrıca Mahkeme kararında halkın engelleme girişimlerinin ÇED Olumlu kararının geçersiz sayılacağı 11/11/2020 tarihinden kısa bir süre önce (11/08/2020, 20/08/2020 ve 07/09/2020 tarihlerinde) yapıldığı dikkate alındığında, müdahil şirket tarafından sürenin sonlarına kadar beklenilerek harekete geçilmemesinin mücbir sebep kapsamında görülemeyeceği yönünde değerlendirmeye yer verilmiş ise de, davalı yanında müdahil tarafından mücbir sebep nedeniyle yatırıma başlanılamadığı yönünde bir beyanın olmadığı aksine, yatırıma başlanıldığı, ancak devam etmesinin engellendiği, ayrıca hangi kriterler ve hukuki dayanakla Mahkemece “kısa bir süre olarak” değerlendirildiğinin anlaşılmadığı ve sürenin sonuna kadar beklenilmesi hususunun hakkın kullanılmasını geçersiz kılmadığı, diğer taraftan dava konusu işlemin tesis edildiği tarih itibarıyla imar planlarının yürürlükte olduğu, dolayısıyla hukuki denetimin bu hususu gözetilerek yapılması gerektiği, bu nedenle, imar planlarının yargı kararıyla sonradan iptal edilmesinin temyize konu Mahkeme kararının iptal gerekçesi olamayacağı belirtilerek Mahkeme kararının bozulmak suretiyle davanın reddine karar verilmesi gerektiği ileri sürülmektedir. KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir. DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ … ‘NUN DÜŞÜNCESİ : Temyiz istemlerinin reddi ile Mahkeme kararının onanması gerektiği düşünülmektedir. TÜRK MİLLETİ ADINA Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü: İNCELEME VE GEREKÇE: MADDİ OLAY : Ordu İli, Korgan İlçesi, Güllü Deresi üzerinde davalı yanında müdahil tarafından yapılması planlanan “Balamir HES (Toplam 15,018 MWm/14,192 MWe kurulu gücünde 4 Regülatör-4HES)” projesi ile ilgili olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünce … tarih ve … sayılı “ÇED Olumlu” kararı verilmiş, bu kararın iptali istemiyle … İdare Mahkemesinin E:… sayılı dosyasında dava açılmış, Mahkemenin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararıyla dava reddedilmiş, kararın temyiz edilmesi üzerine, Danıştay Ondördüncü Dairesinin 21/02/2017 tarih ve E:2016/5754, K:2017/939 sayılı kararıyla kısmen temyiz isteminin incelenmeksizin reddine, kısmen Mahkeme kararının bozularak davanın ehliyet yönünden reddine kesin olarak karar verilmiştir. Davacılar tarafından, … tarih ve … sayılı ÇED Olumlu kararının üzerinden yedi yıl geçmesine rağmen yatırıma başlanılmadığı gerekçesiyle Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliğinin 14. maddesinin 4. fıkrası gereği ÇED Olumlu kararının geçersiz sayılması talebiyle 26/01/2021 tarihinde yapılan başvurular, Ordu Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işlemi ile reddedilmiş, bu işlemin iptali istemiyle … İdare Mahkemesinin E:… sayılı dosyasında açılan davada, Mahkemenin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararıyla ÇED Olumlu kararının geçersiz sayılması hakkında yapılan başvuruya ÇED Olumlu kararını vermeye yetkili olan Bakanlıkça bir karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle söz konusu işlemin iptaline karar verilmiştir. Yargı kararının uygulanması amacıyla davacılar tarafından yapılan başvuruların Ordu Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından davalı idareye iletilmesi üzerine, davalı yanında müdahilin 09/03/2020 tarihli başvuru ile sunduğu 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planının onaylandığı, imar planına esas jeolojik ve jeoteknik etüt raporunun da 28/05/2020 tarihinde onaylandığı ve inşai çalışmalara başlanıldığı hususlarının tespit edildiğinden bahisle, ÇED Olumlu kararının geçersiz sayılmasını gerektirecek bir yönünün bulunmadığı gerekçesiyle Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı dava konusu işlemi ile davacıların başvuruları reddedilmiştir. Diğer taraftan, davalı yanında müdahile dava konusu projenin yatırımına başlanabilmesi için gerekli onay, izin, ruhsat ve benzerlerinin alınabilmesi amacıyla 30/12/2014 tarihinden itibaren 48 ay süreyle 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunca … tarih ve … sayılı işlemiyle önlisans, Balamir HES projesi için gerekli olan taşınmazların kamulaştırılması/irtifak hakkı tesis edilmesi talebi hakkında Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun … tarih ve … sayılı işlemiyle kamu yararı kararı, … tarih ve … -… sayılı ve … tarih ve … sayılı işlemleriyle ise irtifak hakkı tesis edilmesinde kamu yararının bulunduğu kararı, Balamir HES projesinin üretim tesisleri ön projesi hakkında inşaat öncesi alınması gereken tüm izinlerin alınması ve gerekli izinlerin alınmaması halinde ön proje onayının geçersiz olması kaydıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji İşleri Genel Müdürlüğünün … tarih ve E.… sayılı işlemiyle kavramsal onay verilmiş, Balamir HES projesi için hazırlanan 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekansal Planlama Genel Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işlemi ile onaylanmış, onaylanan planların 02/06/2020-01/07/2020 tarihinde askıya çıkmasından sonra Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekansal Planlama Genel Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işlemiyle kesinleşmiş, bu planların iptali istemiyle … İdare Mahkemesinin E:… sayılı dosyasında açılan davada, Mahkemenin … tarih ve E.… , K.… sayılı iptaline karar verilmiştir. Öte yandan, davalı yanında müdahil tarafından 24/06/2020 tarihli başvuru ile proje sahasının arazi yapısından, arazi vasfından, 1/1000 ve 1/25000 ölçekli haritalar arasında ortaya çıkan farklardan dolayı kurulu güç değişmeden projedeki regülatör yapısının ve santral binasının koordinatlarında değişiklik yapılmasının planlandığı belirtilerek yapılması planlanan değişikliğin ÇED Yönetmeliği kapsamında değerlendirilmesi talep edilmiş, talebin yönetmelik kapsamında karşılanabilmesi için DSİ Genel Müdürlüğünden görüş alınarak Bakanlığa sunulması istenilmiş, söz konusu formülasyon değişikliğine ilişkin DSİ Genel Müdürlüğüne sunulan revize fizibilite raporu ile bu raporun uygun bulunmasına ilişkin DSİ Genel Müdürlüğünün … tarih ve E.… sayılı işlemi 19/02/2021 tarihinde Bakanlığa sunulmuş, Bakanlığın … tarih ve … sayılı yazısı ile değişiklik talebinin değerlendirilebilmesi kapsamında söz konusu projenin ÇED raporunda belirtilen koordinatlarda devam edip etmediği ve revize proje kapsamında herhangi bir çalışma olup olmadığı hususlarının yerinde tespitinin yapılmasının Ordu Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünden istenilmiş, denetim ekipleri tarafından … koordinatlarında şantiye binasının kurulduğu ve sonrasında kaldırıldığı, kaldırılan şantiye alanının Korgan İlçesi, … … Mahallesi … ada, … parselde kaldığı, bu alanla ilgili kiralama taleplerinin olduğu, … koordinatlarında stabilize yol açıldığı tespit edilerek tutanağa bağlanmıştır. Davacılar tarafından, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işleminin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır. İLGİLİ MEVZUAT: 17/07/2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 11/11/2013 tarih ve 3218 sayılı ÇED Olumlu kararının verildiği tarihte yürürlükte bulunan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin 6. maddesinin 3. fıkrasında; “Bu Yönetmeliğe tabi projeler için “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararı veya “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir” kararı alınmadıkça bu projelere hiç bir teşvik, onay, izin, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez, proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez.” kuralına, 14. maddesinin 3. fıkrasında; “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararı verilen proje için yedi yıl içinde yatırıma başlanmaması durumunda “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararı geçersiz sayılır.” kuralına yer verilmiştir. 25/11/2014 tarih ve 29186 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ve dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte bulunan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin 6. maddesinin 3. fıkrasında; “Bu Yönetmeliğe tabi projeler için “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararı veya “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir” kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili teşvik, onay, izin, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez, proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. Ancak bu durum söz konusu teşvik, onay, izin ve ruhsat süreçlerine başvurulmasına engel teşkil etmez.” kuralı, 14. maddesinin 4. fıkrasında; “ÇED Olumlu” kararı verilen proje için yedi (7) yıl içinde mücbir sebep bulunmaksızın yatırıma başlanmaması durumunda “ÇED Olumlu” kararı geçersiz sayılır.” kuralı yer almıştır. HUKUKİ DEĞERLENDİRME: Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden; ÇED kararı alınmadıkça projeyle ilgili herhangi bir onay, izin, yapı ve kullanım ruhsatı verilemeyeceği, proje için yatırıma başlanamayacağı düzenlenmekle birlikte, ÇED kararı verildikten sonra da Yönetmelikte öngörülen sürelerde mücbir sebep bulunmaksızın yatırıma başlanmaması ÇED kararının geçersiz sayılmasına yol açmaktadır. Nitekim dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan 2014 tarihli ÇED Yönetmeliğinde, ÇED Olumlu kararına konu projeler için mücbir sebep olmaksızın 7 yıl içerisinde yatırıma başlanılmaması durumunda kararın geçersiz sayılması gerektiği düzenlenmiştir. Söz konusu projeyle ilgili ÇED Olumlu kararının verildiği tarihte yürürlükte olan 2008 tarihli ÇED Yönetmeliğinde de benzer yönde bir düzenlemeye yer verilmiş ise de, “mücbir sebep” ifadesine yer verilmemiştir. Bununla birlikte, “mücbir sebep” ifadesine yer verilmemiş olsa dahi, faaliyete başlanılamamasının, hukuken korunabilir bir sebebe dayandığının ispatlanması durumunda, söz konusu sürecin de 7 yıllık sürenin hesaplanmasında gözetilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Diğer taraftan, ÇED kararının geçerliliğine ilişkin sürenin hesabında dikkate alınması gereken “yatırım” kavramından ne anlaşılması gerektiğinin ortaya konulması gerekmektedir. Yatırım kavramı üretim veya projenin faaliyete geçmesinden daha geniş bir kavram olup, bu yönüyle proje alanına hukuka uygun bir şekilde yapılacak herhangi bir sondaj, dekopaj, etüd, malzeme alımı, arazi düzenleme ve tesviye işlerine başlanılması, altyapı, yol yapım çalışmaları, hafriyat alınması, şantiye vb. ünitelerin kurulumu gibi işlemlerin bu kapsamda değerlendirilebileceği sonucuna varılmıştır. Uyuşmazlığın çözümü için davalı yanında müdahil tarafından ÇED kararının geçerlilik süresi içinde yatırım olarak değerlendirilebilecek ne tür faaliyetlerin yapıldığının ortaya konulması gerekmektedir. Olayda, her ne kadar İdare Mahkemesince; yatırıma başlama faaliyetinin yetkili kurumlarca verilecek izinlerin alınmasından sonra proje sahasında projenin gerçekleştirilmesine yönelik hukuka uygun davranışlar olarak kabulü gerektiğinden, proje sahibi şirketin imar planları kesinleşmeden faaliyette bulunamayacağı, ilgili planın yargı kararıyla iptal edildiği, dava konusu işleme dayanak olan … tarih ve … sayılı tutanakta yer alan HES projesi faaliyeti kapsamında getirilen iş makineleri ve çalışanlar için kurulan şantiye alanının Maliye Hazinesine ait bir taşınmaz olduğu, bu taşınmazın HES projesi kapsamında irtifak hakkı kurulan ya da kamulaştırılan taşınmazlar içerisinde yer almadığı, bu nedenle 3091 sayılı Kanun uyarınca şirket hakkında haksız müdahale nedeniyle men kararının verildiği, ÇED koordinatları içerisinde yer alan ve dere boyunca açılan stabilize yolun ise izinsiz olarak açıldığının DSİ tarafından tespit edildiği gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiş ise de, yatırıma başlama faaliyetinin yetkili kurumlarca verilecek izinlerin alınmasından sonra proje sahasında projenin gerçekleştirilmesine yönelik hukuka uygun davranışlar olarak kabulünde kuşku bulunmamakla birlikte, HES projesi için hazırlanan planların Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekansal Planlama Genel Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işlemiyle kesinleştiği ve bu planların iptali istemiyle … İdare Mahkemesinin E:… sayılı dosyasında açılan davada, Mahkemenin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararıyla planların iptaline karar verildiği, dolayısıyla imar planlarının ÇED Olumlu kararının geçerlilik süresinin dolduğu 11/11/2020 tarihinden önce yürürlükte olduğu dikkate alındığında, dava dosyasında bulunan bilgi-belgelerin incelenmesinden; imar planları kesinleştikten sonra davalı yanında müdahil tarafından 11/08/2020, 20/08/2020 ve 07/09/2020 tarihlerinde iş makineleriyle proje alanına gidilerek inşai faaliyetlerde bulunulmak istenildiği halde, yöre halkının engellemesiyle karşılaşıldığı, dolayısıyla halkın yoğun tepkisi nedeniyle davalı yanında müdahil tarafından yasal sınırlar içerisinde dahi çalışma yapılamadığı, bu yönüyle davalı yanında müdahilin yatırıma yönelik çalışmalarının hukuken korunabilir olduğu sonucuna ulaşıldığından, dava konusu işlemde hukuka aykırılık görülmemiştir. Bu itibarla, dava konusu işlemin iptaline ilişkin temyize konu İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır. KARAR SONUCU : Açıklanan nedenlerle; 1.2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalı ve davalı yanında müdahilin temyiz istemlerinin kabulüne, 2. Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin temyize konu (kapatılan) … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının BOZULMASINA; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20/A-2(i) maddesi uyarınca DAVANIN REDDİNE, 3. Aşağıda ayrıntısı gösterilen … TL yargılama giderinin davacılar üzerinde bırakılmasına, 4. Davalı idarece temyiz aşamasında yapılan ve aşağıda dökümü gösterilen … -TL yargılama gideri ile hüküm tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı işler için belirlenen … -TL vekalet ücretinin davacılardan alınarak davalı idareye verilmesine, 5. Davalı yanında müdahil tarafından yapılan … -TL yargılama giderinin davacılardan alınarak davalı yanında müdahile verilmesine, 6. Dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine, 7. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20/A-2-(i) maddesi uyarınca, karar düzeltme yolunun kapalı olduğunun duyurulmasına, 22/11/2022 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi. KARŞI OY (X): Temyize konu İdare Mahkemesi kararında; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49. maddesinin 2. fıkrasında sayılan bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmadığından, Mahkeme kararının onanması gerektiği oyu ile aksi yöndeki çoğunluk kararına katılmıyoruz.Paylaş:
