Tahkim, özellikle ticari uyuşmazlıkların çözümünde tercih edilen bir yöntemdir. Tarafların, mahkemelerin yoğun iş yükünden ve uzun süren yargılama süreçlerinden kaçınmak için seçtikleri bu yöntem, esnekliği ve hızlı sonuç alınabilmesiyle ön plana çıkar. Hukuk Muhakameleri Kanunu’nun (HMK) 424. maddesi, tahkim yargılamasında usulün nasıl belirleneceğine dair temel kuralları içerir. Bu madde, tarafların yargılama usulü üzerinde serbestçe anlaşabileceklerini, ancak bunun kanunun emredici hükümleri çerçevesinde olması gerektiğini belirtir. Anlaşma yoksa, hakem veya hakem kurulu usulü kendi takdirine bağlı olarak belirleyebilir. Bu yazıda, HMK 424 maddesinin önemi, uygulanışı ve tahkim sürecine etkileri detaylı bir şekilde incelenecektir.

Tarafların Usul Üzerindeki Anlaşma Hakkı

HMK’nın 424. maddesi, tahkimde tarafların yargılama usulünü belirleme konusunda geniş bir serbestiye sahip olduğunu vurgular. Bu, özellikle uluslararası ticaret uyuşmazlıklarında, farklı hukuk sistemlerinden gelen tarafların kendi ihtiyaç ve beklentilerine uygun bir yargılama usulü oluşturabilmesi için önemlidir. Pratik bir örnek olarak, bir Amerikan şirketi ile bir Türk şirketi arasındaki ticari anlaşmazlıkta, taraflar Amerikan usulü keşif prosedürlerini veya Türk hukukundaki delil sunma yöntemlerini tercih edebilir. Ancak, tarafların bu serbestisi, HMK’nın emredici hükümleri tarafından sınırlandırılmıştır. Bu, anlaşmalarının hukuki geçerlilik kazanması için kanunun zorunlu kıldığı bazı kurallara uygun olması gerektiği anlamına gelir.

Anlaşma Yoksa Usulün Belirlenmesi

Taraflar arasında yargılama usulüne ilişkin bir anlaşma olmaması durumunda, HMK 424 maddesi hakem veya hakem kuruluna geniş bir takdir yetkisi verir. Bu durumda, hakem veya kurul, tahkim yargılamasını kendi görüşüne göre, ancak HMK’nın ilgili hükümlerini dikkate alarak yönetir. Örneğin, bir inşaat projesi üzerine çıkan uyuşmazlıkta, tarafların önceden belirlenmiş bir yargılama usulü anlaşması yoksa, hakem bu süreci, işin özelliğine ve uyuşmazlığın niteliğine uygun şekilde, adil ve hızlı bir çözüme ulaşmak için düzenleyebilir. Bu, tahkimin esnekliğinin ve uygulanabilirliğinin bir göstergesidir. Hakemlerin bu yetkisi, tahkimin çekici olmasının nedenlerinden biridir, çünkü taraflara özel durumlarına uygun çözümler sunma olanağı tanır.

Tahkimin Esnekliği ve Pratikliği

HMK 424 maddesinin getirdiği kurallar, tahkimin neden sıkça tercih edilen bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olduğunun altını çizer. Tarafların usul üzerinde serbestçe anlaşabilmesi ve anlaşma yoksa hakemlerin takdir yetkisine sahip olması, tahkim sürecini esnek ve pratik hale getirir. Bu durum, özellikle zaman ve maliyetten tasarruf etmek isteyen iş dünyası için büyük avantajlar sağlar. Bir e-ticaret platformu ile tedarikçisi arasındaki ödeme anlaşmazlığında, taraflar hızlı bir çözüm için özel bir tahkim prosedürü belirleyebilir. Bu, tahkimin iş dünyasında popüler olmasının ana nedenlerinden biridir. Tahkim, taraflara kendi tercihlerine göre bir yargılama süreci tasarlama özgürlüğü sunarak, geleneksel mahkeme sistemlerinin sunduğundan daha hızlı ve maliyet etkin çözümler sunar.

Sonuç: HMK’nın 424. maddesi, tahkim sürecinde tarafların yargılama usulünü serbestçe belirleme hakkını tanırken, aynı zamanda hakem veya hakem kurulunun da bu süreci adil ve etkin bir şekilde yönetebilmesi için gerekli yetkileri verir. Bu düzenleme, tahkimin esnek ve pratik bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olmasını sağlar. Tarafların kendi ihtiyaçlarına uygun usuller belirleyebilmesi ve hakemlerin süreci kendi takdirine bağlı olarak yönetebilmesi, tahkimin özellikle ticari uyuşmazlıklarda tercih edilmesinin ana sebeplerindendir. Bu, hem zaman hem de maliyet açısından etkin bir çözüm sunar ve tahkimin popülerliğinin artmasına katkıda bulunur.

Paylaş: